micro-nation.info

Over 'Mini-staatjes'

De serie Mini-staatjes en de website micro-nation.info gaan - in ruime zin - over het ontstaan van vooral kleine landen, voorzover dat ontstaan niet met veel recent (militair) geweld gepaard is gegaan. Speciale belangstelling is er daarbij voor landen die om een of andere reden niet helemaal een land zijn. Daarnaast schuwt deze serie artikelen zeker geen rare dwarsstraten. Zo werd in de serie al eens Svalbard (ook bekend als Spitsbergen) beschreven, dat eigenlijk helemaal geen apart land is, en voor een toekomstige aflevering staat er zelfs een gebouw in de planning.

Wat ik met de verhaaltjes probeer te schilderen is niet zozeer het landje zelf, hoewel de vorm en omvang daar natuurlijk wel van belangrijk is (of en hoeveel grond en inwoners ze hebben, en of ze en paspoort uitgeven en postzegels), maar ik vind veel interessanter hoe zo'n landje ontstaat. Hoe excentriek moet je zijn om een koninkrijk of prinsdom te stichten? Met gewoonlijk natuurlijk jezelf als monarchistisch en vaak best wel autoritair leider.

Tristan da Cunha is eigenlijk geen apart land. Het is aan de andere kant wel een onafhankelijk gebiedsdeel met bijvoorbeeld een eigen administrateur. Deze administrateur is weer een afgevaardigde van de gouverneur van het eiland St. Helena, dat behoort tot de overzeese gebiedsdelen van het Verenigd Koninkrijk. Ik wil bij de serie Mini-staatjes eigenlijk het eilandgevoel, zoals Boudewijn Büch dat bijvoorbeeld aan de man bracht, een beetje proberen te mijden. Maar toch wil ik aandacht besteden aan het bijzondere eilandgroepje waarmee Tristan da Cunha een bestuurlijke eenheid vormt.

De eilanden spreken vooral tot de verbeelding omdat Tristan da Cunha het meest afgelegen bewoonde gebied ter wereld is. Op een Zuid-Afrikaans weerstation binnen dezelfde eilandgroep na, zijn de eilandjes verder allemaal onbewoond, behalve het hoofdeiland, waar 272 mensen wonen met de Britse nationaliteit. Vrijwel iedereen is er familie van elkaar. Er zijn maar zeven families, en er komen dus ook slechts zeven achternamen op het eiland voor.

Tristan da Cunha ligt ten noorden van Antarctica en het dichtstbijzijnde bewoonde eiland is St. Helena op 2429 km afstand. Als je een lijn trekt tussen Buenos Aires in Argentinië, en Kaapstad in Zuid-Afrika, dan ligt Tristan da Cunha vrijwel precies in het midden. Napoleon Bonaparte zat ooit op St. Helena gevangen en Tristan da Cunha valt sinds 1938 onder het bestuur van de gouverneur van dat eiland. Tristan ligt verder op 2805 km afstand van Kaapstad in Zuid-Afrika (dat is ongeveer anderhalf keer zo ver als van hier naar Zuid-Italië) en 3353 km vanaf Rio de Janeiro. Verder ligt het ruim 3903 km van de Falklands en 9881 km van het moederland Engeland. Vliegtuigen kunnen op Tristan da Cunha niet landen omdat het er te rotsachtig is om tegen redelijke kosten een landingsbaan aan te leggen, en het is te ver van de bewoonde wereld om er met een helikopter te komen. Kaapstad is ongeveer zes dagen varen met de boot die het eiland op onregelmatige tijden, maar volgens een vast schema vijfmaal per jaar aandoet. Deze schepen kunnen niet bij Edinburgh of the Seven Seas aanleggen, maar mensen, post en goederen moeten met kleine bootjes over de doorgaans ruwe oceaan aan wal gebracht worden. De lijndienst vanaf Kaapstad is samen met de boot vanaf St. Helena die, voorzover ik het heb kunnen vinden, niet volgens een dienstregeling vaart, de enige reguliere manier om het eiland te bereiken.

De afgelegen plek en het lage inwonertal leiden tot, naar onze maatstaven bizarre ongemakken. Zo bestaat op het eiland niet de mogelijkheid om enig televisiestation te ontvangen, ook niet via de satelliet. De programma's die de mensen kijken worden op videoband of DVD per post naar het eiland gestuurd, en die zijn zodoende vaak drie maanden oud. Het eiland heeft één politieagent, die die functie overigens in zijn vrije tijd uitoefent. Doordat het eiland ontstond in de tijd van de Franse revolutie zijn in de samenleving van nu, waar gelijkheid een hoofdrol vervult, nog altijd heel belangrijk.

Het eiland van vulkanische oorsprong (eigenlijk is het een klein groepje eilanden waarvan het verst gelegen bijna 400 km van het bewoonde eiland zelf ligt), werd in 1506 ontdekt door de Portugese zeeman Tristão da Cunha. Deze ging er echter niet aan land. Dat is sowieso heel moeilijk, nog regelmatig lukken er pogingen door potentiële bezoekers van de eilanden om aan land te komen niet. De eerste permanente bewoner was in 1810 ene Jonathan Lambert uit Massachusetts in de VS. Hij riep de eilanden uit tot zijn eigendom en gaf ze de naam the Islands of Refreshment. Hij overleed echter al in 1812 bij een bootongeluk, waarmee een einde kwam aan zijn bewind. De Verenigde Staten hebben Tristan tijdens de oorlog van 1812 gebruikt als uitvalsbasis, maar het is ze niet gelukt om Tristan te koloniseren, omdat het eiland zo ontoegankelijk is.

In 1815 werd Tristan door de Britten geannexeerd, omdat het verhaal ging dat de Fransen vanuit de eilandengroep een poging zouden ondernemen om Napoleon van St. Helena te bevrijden. Daarom werd er toen een legergarnizoen gestationeerd. Toen het risico van een bevrijding was geweken werd het garnizoen weer van het eiland gehaald. Enkele manschappen uit het garnizoen wilden echter blijven, en een groot deel van de huidige bevolking stamt van dat handjevol mannen af. Omdat het merendeel van de mannen vrijgezel was, werd er op een gegeven moment een boot op uit gestuurd om te kijken of er op St. Helena vrouwen bereid waren om hun geluk te beproeven met een Tristan-man. Opmerkelijk genoeg kwamen zo vijf vrouwen naar het eiland toe. Volgens de officiële website van Tristan waren dit wellicht de eerste succesvolle blind-date's ter wereld. Binnen zes jaar kwamen er vervolgens 22 kinderen ter wereld, uit deze huwelijken, en uit dat van één bewoner wiens vrouw destijds al naar het eiland meegekomen was.

In de jaren erop was er vervolgens enige industrie op het eiland in de vorm van walvisvaarders die het eiland als uitvalsbasis gebruikten. De eilanden werden voor hen echter minder interessant na de komst van de stoomschepen, waardoor het eiland niet meer als tussenstop tussen Europa en het verre oosten nodig was. De eilanden werden door de Britten in eerste instantie vanuit de Kaapkolonie in Zuid-Afrika bestuurd.

De belangrijkste bron van inkomsten voor het eiland zijn tegenwoordig de eigen postzegels die het uitbrengt en daarnaast de visserij op kreeften. De meeste bewoners werken zowel voor de overheid als voor zichzelf, als bijvoorbeeld landbouwer of visser. Toerisme is er vanwege de grote afstand en de moeilijke toegankelijkheid bijna niet, hoewel het eiland onregelmatig door (kleine) cruiseschepen wordt bezocht.

Pas in 1950, toen zich een kreeftverwerkingsbedrijf op het eiland vestigde, maakten de bewoners voor het eerst kennis met geld. Tussen 1961 en 1963 was Tristan da Cunha vervolgens onbewoond, omdat vanwege een grote vulkaanuitbarsting de volledige bevolking van het enige dorp, Edinburg of the Seven Seas, naar Engeland werd geëvacueerd. De huizen bleven bij de uitbarsting gelukkig onbeschadigd, en ook de voor het plaatsje belangrijke zoetwaterbron werd niet aangetast. Een visconservenfabriek ging echter wel door de uitbarsting verloren en die werd daarna ook niet meer opgebouwd. De inwoners konden in het drukke Engeland niet aarden, en wilden hoewel de Engelse overheid daar vanwege bijvoorbeeld de kosten van de postboot niet om stond te springen terug, en alle inwoners verhuisden inderdaad ook toen het veilig was weer terug..Het verblijf in Engeland heeft de samenleving op Tristan echter wel veranderd.

Tristan beschikt over een eigen school, en kinderen die daarna hun vervolgopleiding willen doen, kunnen dit op kosten van de staat in Engeland doen. Door het kleine aantal inwoners, en de onvermijdelijke huwelijken tussen familieleden in de tweede graad komen er diverse erfelijke ziekten bij de bewoners voor, zoals astma en glaucoom (verhoogde oogboldruk die tot blindheid kan leiden).

De valuta die op het eiland wordt gebruikt is het St. Helena pond, dat gekoppeld is aan het Britse pond. Tristan kreeg pas in 2005 een eigen Engelse postcode. Hierdoor werd het via internet bestellen bij postorderbedrijven door de eilandbewoners mogelijk. Het eiland heeft als internetdomein .sh

Tristan da Cunha kwam begin december 2007 in het nieuws doordat vrijwel alle 275 bewoners van het eilandje door een virus geveld waren, waarbij vooral gevreesd moest worden van het leven van de allerjongsten en de alleroudsten.

Doordat de bewoners vrijwel allemaal een familieverwantschap met elkaar hebben, komen met name astma en glaucoom er zeer veel voor. Met name die eerste verergert een virusinfectie natuurlijk snel. De eilanders wonen daarbij in de meest schone lucht die er op aarde te vinden is. Dat is niet goed om de menselijke afweer te trainen. Niet veel meer dan vijf keer per jaar is er daarbij een boot die aanlegt, en veel bewoners zijn door dat contact met nieuwe ziektekiemen de eerste dagen dan ook ziek. Dit keer lijkt het of er meerdere soorten virussen tegelijk dan anders mee van boord kwamen. De afgelegen plek van het eiland maakt de aanvoer van medicijnen moeilijk. Er kan immers geen vliegtuig landen, en een boot vanaf het dichtstbijzijnde vaste land doet er afhankelijk van weer en seizoen zes tot acht dagen over om er te komen, en het lukt daarbij ook niet altijd om het eiland te bereiken. Reden voor de enige dokter op Tristan om begin december alarm te slaan.

Vergelijking grondgebied mini-staten en mini-naties (klik hier)

Categorie: mini-staatjes - plusminus 957 woorden - Deze column kan deels op fictie berusten en de informatie is niet noodzakelijkerwijs volledig. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. De column is niet in alle gevallen heel geschikt voor jonge lezers.

Meer mini-staatjes op www.micro-nation.info