Mini-staatjes (3)

De roerige historie van een eilandstaat

De aanloop naar Sealand (vervolg)

De forten die in de Tweede Wereldoorlog ter verdediging voor de Engelse kust werden gebouwd, kregen in loop van de jaren zestig van de vorige eeuw een kleurrijke geschiedenis. Behalve vanaf schepen, zonden de Britse zeezenders in die jaren ook uit vanaf deze forten. Hoewel er een tweetal forten niet meer bestaat, staan de resterende forten nog altijd voor de Britse kust. En hoewel er een onderzoek is naar de haalbaarheid van sloop van twee van de eilanden, groeit tegenwoordig meer en meer het besef dat het hier om waardevol historisch erfgoed gaat.

Om Engeland tegen aanvallen van Duitse onderzeeërs en vliegtuigen te beschermen, werden er door het Britse krijgsmacht in de Tweede Wereldoorlog vanaf 1942 op de Noordzee een aantal forten gebouwd. De 'eilanden' Great Nore, Red Sands en Shivering Sands bestonden elk uit zeven afzonderlijke torens, die met loopbruggen aan elkaar waren verbonden. De torens stonden en staan op betonnen poten dertig meter boven zeeniveau. Vijf torens waren in gebruik als geschutstoren, eentje was voorzien van een zoeklicht en de zevende was de commandotoren.

De forten HMF Roughs (ook wel Roughs Tower), HMF Sunk Head en HMF Knock John waren geheel uit gewapend beton opgebouwd. Een platform van 56 bij 29 meter staat daarbij op twee holle cilindervormige torens, van elk 8 meter in doorsnede, die in het water staan.

Deze laatste geheel betonnen forten werden in de haven gemaakt, en op de plaats van bestemming werden de torens afgezonken. Een fort was binnen 30 minuten na dit afzinken klaar voor gebruik! Op het dek bevond zich een ruimte met radarapparatuur en in de 'poten' waren zeven verdiepingen voor verblijf van manschappen en voorraden.

Het geheel was geverfd in camouflagekleuren, en de forten werden bemand door tussen de 100 en 200 mensen.
  
Naast de genoemde forten waren er nog meer eilanden, bijvoorbeeld Tongue Sands, dat op de zelfde manier gebouwd was als HMF Roughs, maar ook een ander type, zoals Horse Sand Fort. Deze zijn echter veel minder bekend omdat ze bij de historie van de zeezenders een minder grote rol speelden.
  

  
Daarnaast is er ook nog Gunfleet Lighthouse, een vuurtoren op palen in zee, die al sinds 1921 niet meer in gebruik was, waarin de zeezenders ook geïnteresseerd waren. (N.b. piratenzenders is in dit verband niet helemaal de juiste term: het gaat om zeezenders omdat er nog geen wetgevng tegen de zenders van kracht was.)
  
  
Slechte naam
  
In Engeland, waar de zeezenders net als in Nederland razend populair waren, kregen de zenders een slechte naam door een incident.

Ene majoor Oliver Smedley had aan Reg Calvert van Radio City een 10 kW zender geleverd, die nog niet betaald was. Toen Calvert een investeringsaanbod van Smedley afsloeg, dacht deze laatste dat hij de zender vermoedelijk ook wel nooit betaald zou krijgen.

Smedley nam vervolgens op 20 juni 1966 met tien mannen samen het eiland Shivering Sands in, waarvandaan Radio City uitzond. Hij nam daarbij het zendkristal in beslag, in die tijd een duur onderdeel van de zendinstallatie, en terwijl zijn mannen de macht over het station in handen hielden, ging hij terug aan land.

Later die dag was er een vergadering gepland met Calvert, Smedley en nog een aantal andere betrokkenen waar het er roerig aan toeging. Calvert zou er gedreigd hebben om de mannen desnoods met zenuwgas van het eiland te verdrijven.

De dag erop ging Calvert naar Scotland Yard, die hem natuurlijk niet kon helpen: het fort lag volgens hen buiten de territoriale wateren. Daarop reed Calvert boos naar het huis van Smedley, waar hij hem of een van zijn medewerkers moet hebben aangevallen. Smedley heeft daarbij Calvert doodgeschoten. Smedley werd later vrijgesproken omdat hij uit zelfverdediging had gehandeld, maar de naam van de zeezenders was voorgoed besmeurd.

Prins Roy en Princess Joan
(Foto onder GNU, Bureau of Internal Affairs Principality of Sealand)

Radio Essex
  
Ex-visser Roy Bates aasde in februari 1965, net als de later vermoorde Calvert op het eiland Knock John tower. Calvert had begin september van dat jaar voor een behoorlijk bedrag aan apparatuur naar het eiland gebracht, aanvankelijk om het een en ander daar te testen.

Een week later arriveerde Roy Bates om er Radio Essex te beginnen. Na een fikse ruzie kreeg Bates het fort in handen, en in oktober van dat jaar kwam de zender inderdaad in de lucht. De gebruikte zender was een omgebouwde bakenzender van de Amerikaanse luchtmacht van slechts 1 kW. Later probeerde Bates om op het Tongue Sands fort Radio Kent beginnen, maar hij stopte daarmee, toen het eiland bij een zware storm dreigde in te storten.
  
  
Zonder vergunning
  
Toen in Engeland op 2 juli 1966 wetgeving van kracht werd tegen de zeezenders, gingen veel stations in tegenstelling tot de Nederlandse situatie in eerste instantie gewoon door. Toen Bates van Scotland Yard hoorde dat Radio Essex zonder vergunning uitzond, ging hij in hoger beroep, verhoogde in afwachting daarvan het zendvermogen en hernoemde het station tot BBMS (Britain's Better Music Station). Pas toen aan het eind van het jaar het geld op was (ook eventuele adverteerders werden vervolgd), en verdere rechtszaken dreigden stopte hij op eerste kerstdag met de uitzendingen.

Een deel van de apparatuur werd ontmanteld en verhuisd naar een ander fort, Roughs Tower. Dit fort lag namelijk in tegenstelling tot Knock John vrijwel zeker buiten de territoriale wateren. Roughs Tower, ofwel Sealand, is vervolgens nooit gebruikt als basis voor een zeezender. Bates heeft dit wel vaak beloofd, maar heeft dit plan echter nooit uitgevoerd.
  
Door een ruime interpretatie van een obscure passage in de in 1964 geratificeerde Geneefse Internationale Conventie voor de Zee, bleek een meerderheid van de forten vanwege hun ligging in de Thames-monding zich ineens binnen de territoriale wateren te bevinden. Door verder te besluiten dat zandbanken die slechts bepaalde delen van het jaar droog lagen ook tot het vasteland behoren, lagen de resterende forten er op twee na ineens ook binnen.
  
  
Opgeblazen
  
De Britse overheid zat erg met de marineforten en alle activiteiten die daar plaats konden vinden in hun maag. Alleen Bates' Roughs Tower, en het fort Sunk Head, 6 mijl verderop vielen nu nog buiten de wet. Om verdere problemen te voorkomen werd als op 21 augustus 1967 Sunk Head met zo'n 1000 kg springstof opgeblazen. 

De andere forten zijn tot op de dag van vandaag echter blijven staan, op Tongue Sands na, dat in februari 1996 tijdens een zware storm op zes meter van de noordelijke zuil na, uit elkaar brak en in zee stortte.

Tegenwoordig zijn er groepen die zich om de forten bekommeren. In de zomer 2003 liet de Londense havenauthoriteit een onderzoek uitvoeren naar de haalbaarheid van het slopen van de forten Red Sands en Shivering Sands. Zij zijn onder andere door het volledig instorten van Tongue Sands bang voor de veiligheid van de scheepvaart. Tevens is er een initiatief om het Red Sands fort te restaureren.
  
  
Colocatie
  
In 1999 nam prins Michael het bestuur van Sealand van zijn vader over, die dat door ziekte niet meer kon. Het staatje leidde tot 2000 een enigszins kwijnend bestaan. In mei van dat jaar vestigde zich op het eiland echter het computerbedrijf HavenCo. Dit bedrijf biedt vanaf het eiland colocatie- en webservicediensten aan voor bedrijven die extra veiligheid willen voor hun bedrijfsactiviteiten. Een voordeel voor klanten is dat het bedrijf de diensten kan aanbieden, zonder de bureaucratie van allerlei regels die in andere landen gelden.
  
(Einde van het tweede deel over het mini-staatje Sealand (deel 3 van de serie mini-staatjes))
  
Met dank aan Hans Knot voor zijn kritische blik