Neutraal Moresnet

Laatst herzien op: 27-9-2009

Ik ben verzot op grenzen. Landsgrenzen wel te verstaan. Ik ben erdoor gefascineerd. Steeds weer verbaas ik mij over de mensen die aan weerszijden van de grens wonen. In Drenthe bijvoorbeeld, waar een deel van mijn familie vandaan komt, is er in taal en cultuur nauwelijks verschil aan weerszijden van de grens. Ook in streken als bijvoorbeeld Limburg, bij Sittard waar het gebied aan de Duitse zijde van de grens de Selfkant heet, en bij Kerkrade/Herzogenrath zijn de mensen aan weerszijden elkaar goed gezind. Op andere plaatsen zoals in Nijmegen bijvoorbeeld zijn de verschillen groter. In Venlo heeft de bevolking vaak een regelrechte hekel aan de mensen die van de andere kant van de grens komen.

Het vierde land(je) hield aan het begin van de twintigste eeuw op te bestaan en behoort tegenwoordig tot Duitstalig België. Neutraal Moresnet heette het, en het was een soort van driehoekig van vorm, 3,5 vierkante kilometer groot, en lag met de bovenpunt tegen het huidige Drielandenpunt aan. Het mini-staatje dat dus precies 103 jaar heeft bestaan, ontstond doordat Pruisen nét na de tijd van Napoleon onenigheid had over de grens met de toenmalige Nederlanden, waar België destijds nog deel van uitmaakte. De onduidelijkheid ging over een winstgevende zinkmijn.

Afbeelding links: Kaart van Neutraal Moresnet, gemaakt door het Ministerie van Oorlog, verkend in 1842, uitgegeven in 1862. (Bewerking in 2005 vrijgegeven in het public domain door Ed Stevenhagen, kaart is aanklikbaar voor een vergroting).

Uiteindelijk werd besloten om van de omstreden streek een neutraal gebied te maken. In 1816 werd in het Akens Grensverdrag bepaald dat het gebiedje Mairie Moresnet in drieën zou worden verdeeld. Het huidige plaatsje Neu-Moresnet werd Pruisisch Moresnet en viel aan Pruisen toe. Het plaatsje Moresnet ging bij Nederland (dat tot de Belgische revolutie in 1830 dus nog uit Nederland en België bestond). Het plaatsje Kelmis, waar de zinkmijn lag werd het zelfstandige gebied Neutral Moresnet, bestuurd door een Nederlandse en een Pruisische commissaris, maar met een machtige burgemeester aan het hoofd. Drie jaar na het ontstaan, in 1818 werden er de eerste (houten) grenspalen geplaatst. Die werden tussen 1869 en 1870 vervangen door stenen exemplaren. Oorspronkelijk woonden er in dat gebied 256 mensen. Later kwamen daar nog bijna 3000 arbeiders van de zinkfabriek bij. Het land werd bestuurd door een commissaris, maar in feite zwaaide de machtige burgemeester er de scepter. Het land had geen eigen munten, maar wel eigen postzegels. Neutraal Moresnet heeft ook een tijdje een eigen vlag en een eigen volkslied gehad. Vanaf 1830, toen België en Nederland als aparte landen verder gingen, grensde het landje, op dat ene puntje bovenaan na, aan Belgisch grondgebied in plaats van het Nederlands.

Neutral Moresnet ontwikkelde zich al snel tot een belastingparadijs. De lonen waren er hoog en aanvankelijk gold er geen dienstplicht en alcohol stoken was er legaal. Gevolg was dat de aanvankelijke bevolking van 256 personsn zich mede door de aantrekkingskracht van de zinkmijn als werkgever in vijftig jaar tijd vertienvoudigde naar 2500.

Foto rechts: Voormalige woning van de directeur van de zinkmijn, tegenwoordig het Göhltalmuseum over Neutraal Moresnet. (Foto is aanklikbaar voor een vergroting.)

Esperantostaat
De zinkmijn raakte in 1885 uitgeput, waarna diverse plannen ontstonden om het gebied als zelfstandige 'natie' te laten voortbestaan. Zo wilde de kleurrijke plaatselijke huisarts en bedrijfsarts van de zinkmijn Dr. Wilhelm Molly er de onafhankelijke Esperantostaat 'Amikejo' (plaats van grote vriendschap) vestigen. Rond 1900 begon Pruisen echter meer en meer druk uit te oefenen op het gebied, maar ook België wilde het zich niet laten ontvallen. In 1914, aan het begin van de Eerste Wereldoorlog viel Pruisen België binnen, waarna in 1915 Moresnet door Pruisen werd geannexeerd. In de verdragen aan het einde van de Eerste Wereldoorlog oorlog viel het gebiedje echter weer aan België toe, waar het nu nog steeds deel van uitmaakt. Bijzonder is dat van de zestig grenspalen van het landje er nog altijd vijftig gewoon in het landschap staan. Deze zijn onder andere te zien op de website www.grenspalen.nl. (Die site is sowieso ergde moeite waard).

Voor Neutraal Moresnet heeft recentelijk een tijdje opnieuw een onafhankelijkheidsbeweging gehad. Te zien aan de website die de beweging een tijdje in de lucht gehad heeft was dit echter geen serieus initiatief.

Voor verdere info zie: www.moresnet.nl, http://en.wikipedia.org/wiki/Moresnet.

Bronvermelding: Wikipedia (nl/en/dl), moresnet.nl, grenspalen.nl

©2010, Micro-nation.info / Piek-E press, unless stated otherwise